Zapraszamy do lektury wywiadu z olszty?skim Oficerem Rowerowym, jaki ukaza? si? na ?amach serwisu "Kurier Olszty?ski". Jest to nowe medium informacyjne, kt�re od razu zabra?o si? za wa?ny dla nas temat- przedstawienia skr�towej, ale uporz?dkowanej historii oraz aktualnych dzia?a? na rzecz lepszych warunk�w korzystania z roweru w Olsztynie. Oficer mocno si? rozgada?, ale warto przeczyta? ca?o?? :)

�

Gdy kto? po kilku latach nieobecno?ci przyje?d?a do Olsztyna, to m�wi, ?e wida? zmiany, kt�re zachodz? w infrastrukturze rowerowej � m�wi Miros?aw Arczak, oficer rowerowy. � My, mieszkaj?cy tu na co dzie?, najpierw dostrzegamy to, co jest jeszcze do zrobienia. Widzimy uchybienia i b??dy, kt�re mog? wydawa? si? wr?cz z?o?liwo?ciami. A tymczasem wynikaj? one z powolnego przyswajania i stosowania nowych przepis�w, ograniczonej otwarto?ci na rozwi?zania dobrze funkcjonuj?ce w innych miastach oraz z obawy, jak to sprawdzi si? u nas.

�

�

- Pami?tasz sw�j pierwszy rower?

- Oczywi?cie. Dosta?em go przed komuni?, poniewa? akurat w ?ukcie by?a dostawa rower�w, o czym dowiedzia? si? m�j dziadek. To by? klasyczny, czerwony �Wigry 3�, kt�ry przetransportowali?my do Olsztyna pekaesem. Pami?tam t? ?ukt? dok?adnie, bo jej okolice oraz tereny wok�? Mor?ga zje?dzi?em w nast?pnych latach. To by?y tysi?ce kilometr�w.

W rowerze cz?sto zrywa? si? ?a?cuch, potem rower r�wnie cz?sto si? ?ama?, bo nie zawsze u?ywa?em go �delikatnie� i zgodnie z przeznaczeniem (?miech). Bywa?o, ?e rama wymaga?a spawania kilka razy w tygodniu. To by? m�j pierwszy rower, po kt�rym niestety nie zosta?o ju? nic, nawet zdj?cie.

�

- To wtedy zacz??a si? Twoja pasja rowerowa?

- Raczej nie. Pierwszy ?wiadomie kupiony rower � r�wnie? polski � jaki naby?em, to by? turystyczny Romet �Gazela�, czyli damka na du?ych ko?ach. Z pomoc? brata ciotecznego szybko przerobi?em go na nieco bardziej �sportowy� sprz?t. Pami?tam, ?e kupi?em t? damk? w �Arpisie� na al. Pi?sudskiego, nie maj?c zbyt wielkiego wyboru. Co ciekawe, ten rower jeszcze mam. Le?y i czeka na kogo?, kto mo?e mia?by ochot? go odremontowa?, bo dla mnie przesta? ju? by? funkcjonalny. Trzymam go z sentymentu.

Potem przysz?a pora na wymarzony, wypatrzony w katalogach rower, kt�ry dosta?em na osiemnaste urodziny. Zosta? kupiony w nieistniej?cym ju? sklepie �S?oneczko�, na Zatorzu, ko?o ko?cio?a ?w. J�zefa. To by? crossowy Giant X-1500 na du?ych ko?ach, przystosowany do jazdy terenowej i wycieczkowej. Sko?czy? swoj? karier? zgnieciony przez ci??ar�wk?.

�

- Zgnieciony?

- Mia?em nieprzyjemne zdarzenie na drodze, ale na szcz??cie ucierpia? tylko rower. To on zosta? przejechany, a nie ja.� Po tym Giancie mia?em jeszcze kilkana?cie rower�w.

�

- Ile teraz masz?

- Kilka. Wynika to z tego, ?e nie ma tak naprawd? roweru uniwersalnego. Przez ostatnie lata moje rowerowe pasje obejmowa?y bowiem nie tylko jazd? z domu do pracy, czy jakiej? kr�tkie wycieczki, ale tak?e dalsze wyjazdy turystyczne, amatorskie uprawianie kolarstwa g�rskiego, a tak?e kr�tki epizod z kolarstwem ekstremalnym. St?d wiem, ?e nie ma takiego roweru, kt�ry odpowiada?by wszystkim moim potrzebom.

�

- A kiedy prywatna pasja przeobrazi?a si? w Twoj? walk? o poprawienie sytuacji rowerzyst�w na drogach? Kiedy zrodzi? si? Mirek � spo?ecznik?

- W 1999 roku. Pami?tam to dok?adnie, bo w�wczas zacz??em sk?ada? formalne pisma o popraw? sytuacji rowerzyst�w w Olsztynie.

Na pocz?tku by?o ci??ko, poniewa? mechanizmy spo?ecznego dzia?ania nie by?y przetarte.

Mieli?my energi? i pomys?y, ale nie wiedzieli?my, jak oddzia?ywa? na urz?d. Wtedy wielkim wydarzeniem by?o dla nas zorganizowanie przejazdu rowerowego, tzw. masy krytycznej.

Dlatego za?o?yli?my stowarzyszenie �Olsztyn dla rower�w�. W tamtych latach dzia?ali?my r�wnolegle z �wczesnym radnym Zbigniewem Rojkiem, kt�ry propagowa? pojawienie si? w Olsztynie infrastruktury dla rowerzyst�w i rolkarzy. Dosy? szybko okaza?o si?, ?e rolki si? u nas nie upowszechni?, ale wiele os�b dostrzeg?o w rowerze pozytywny potencja? i temat �?cie?ek rowerowych� zacz?? by? powa?niej traktowany.

Jako �Olsztyn dla rower�w� przyjmowali?my cz?sto �ostre� i spektakularne formy dzia?ania�

blokowali?my ruch, wyje?d?ali?my grupami na miasto, aby pokaza?, ?e jest nas du?o i mamy co? wa?nego do przekazania. W 1999 roku potrafili?my zjawi? si? na al. Pi?sudskiego w niemal 200-osobowej grupie rowerzyst�w.

�

- Te manifestacje odnios?y skutek?

- Merytorycznych zmian w zakresie infrastruktury nie pami?tam. Ale te protesty pokaza?y, ?e jest w Olsztynie grupa m?odych mieszka?c�w, kt�ra chce dzia?a? na rzecz polepszenia warunk�w jazdy na rowerach.

Jako coraz wi?ksza grupa uwierzyli?my, ?e razem mamy szans? na wprowadzanie zmian w mie?cie.

Z czasem stowarzyszenie zosta?o rozwi?zane, bo po studiach jego liderzy i liderki rozjechali si? po Polsce i po ?wiecie.

W to miejsce pojawi?o si? na mojej drodze Centrum Turystyki Aktywnej �Ko?odrom�. Pami?tam, ?e zak?adaj?c t? organizacj? mieli?my ambicj?, aby co roku skupia? si? i promowa? inn? dziedzin? turystyki aktywnej, np. kajakarstwo, ?eglarstwo, turystyk? piesz?, czy jazd? konn?. Zacz?li?my wtedy od rower�w i, jak obserwuj?, tak pozosta?o do dzi?. Po pewnym czasie, w 2003 roku, wycofa?em si? z dzia?a? w tym ruchu, aby w pe?ni zaanga?owa? si? w tworzenie Stowarzyszenia Aktywno?ci Spo?ecznej �M?yn�, kt�re stawia?o na dzia?ania �uliczne�, czyli szeroko poj?te starania o infrastruktur? rowerow?. W tamtym czasie dzia?o si? naprawd? du?o � m.in. przyst?pi?em do Warmi?sko-Mazurskiego Oddzia?u PTTK, gdzie organizowa?em wycieczki rowerowe i reaktywowa?em Klub Turystyki Rowerowej pod nazw? �4R�. Potem pojawi?a si? aktywno?? w Warmi?skim Klubie Rowerowym �FAN�, kt�ry propaguje rozmaite formy sport�w rowerowych.

Od samego pocz?tku bior? udzia? w dzia?aniach kampanii �JAd?, NIE TANKUJ?�, kt�ra w tym roku obchodzi swoje 10-lecie! To jest du?a akcja o wa?nym przes?aniu, bo okaza?o si?, ?e my � maj?c ju? po 20-30 lat � jako �fachowcy� i �eksperci� mo?emy przekazywa? swoje rowerowe pasje dzieciom i m?odzie?y. W ten spos�b mamy niepowtarzaln? okazj?, aby� pokazywa?, ?e r�?ne formy wykorzystania roweru s? po prostu fajnym sposobem sp?dzania wolnego czasu, tak?e wsp�lnie z rodzin?. W ci?gu 10 ostatnich lat sp?dzi?em np. ju? blisko 400 godzin w olszty?skich szko?ach opowiadaj?c o wielu sposobach korzystania z rower�w i zorganizowa?em mas? inicjatyw rowerowych. Przez ca?y czas trwania tej akcji przewin??o si? przez wydarzenia organizowane przez nas wiele tysi?cy uczestnik�w.

�

- A Tw�j zwi?zek z ratuszem? Kiedy si? pojawi??

- W 2009 roku, gdy zosta?em spo?ecznym pe?nomocnikiem ds. transportu rowerowego. Wsp�?praca z Urz?dem Miasta nabra?a formalnego kszta?tu w lutym 2012 r., gdy wygra?em konkurs na stanowisko Pe?nomocnika Prezydenta Olsztyna ds. Rozwoju Systemu Komunikacji Rowerowej. D?uga nazwa, dlatego szybko upowszechni?a si? skr�towa forma �Oficer Rowerowy�. Pierwszego w Polsce �oficera� mianowano we Wroc?awiu w 2007 r. i w?a?nie tak zwyczajowo okre?la si? teraz osoby pe?ni?ce �rowerowe� zadania w kilkunastu urz?dach w ca?ym kraju.

�

- To aby by?a jasno??. Wcze?niej wspiera?e? dzia?ania spo?ecznie, teraz zosta?e? urz?dnikiem. Bierzesz za swoj? prac? pieni?dze?

- Tak. Jako Oficer Rowerowy jestem pracownikiem Urz?du Miasta. Pocz?tkowo by?o to ?wier? etatu, a teraz pracuj? tu na p�? etatu.

�

- Pytam o to, bo pami?tam pierwsze g?osy, ?e gdy zosta?e? pracownikiem ratusza, to spekulowano, ?e zrobiono to, aby Ci? uciszy? i Tw�j realny wp?yw na to, co si? dzieje w sprawach rowerowych, nie b?dzie ju? s?yszalny.

- My?l?, ?e takie obawy mogli mie? wszyscy zainteresowani tematyka rowerow?.

Ale dla mnie wa?niejsze s? realne dzia?ania, a nie pozorowanie aktywno?ci.

Zawsze mo?na sobie przypomnie? jak jeszcze ca?kiem niedawno wygl?da?o my?lenie i tworzenie infrastruktury rowerowej, a jak wygl?da teraz. To ca?y czas si? zmienia, a ja przez te nieca?e dwa lata dostrzegam w tym wiele pozytyw�w. Wydaje mi si?, ?e dzia?am tak, jak dzia?a?em wcze?niej. Oczywi?cie du?o rzadziej komentuj? sprawy rowerowe jako przedstawiciel �strony spo?ecznej�. Teraz, i bardzo sobie to chwal?, mam mo?liwo?? wp?ywu na interesuj?ce mnie zagadnienia, jako pracownik urz?du. Nie musz? komentowa? krytycznie po to, aby wywo?a? zainteresowanie i reakcj?.

M�j krytycyzm przenios?em na obowi?zki s?u?bowe � wewn?trzne spotkania, opiniowanie dokumentacji, udzia? w komisjach.

Mam szerszy dost?p do dokument�w, co u?atwia mi prac?, poniewa? nie musz?, jak kiedy?, np. bezowocnie upomina? si? o materia?y zwi?zane z inwestycjami. Teraz je dostaj?, bo pojawi?em si? w urz?dowym obiegu tych dokument�w.

Na poziomie swojego stanowiska

staram si? przeciwdzia?a? z?ym rozwi?zaniom przeznaczonym dla rowerzyst�w

i tutaj skupia si? wi?kszo?? mojej energii. Bior?c pod uwag?, to o czym m�wi?em wcze?niej, teraz jest mi ?atwiej wp?ywa? na ostateczne decyzje. Oczywi?cie ca?y czas pami?tam o celach, kt�re przy?wieca?y utworzeniu tej funkcji, a warto mie? na uwadze, ?e powsta?a ona w odpowiedzi na liczne g?osy mieszka?c�w oraz jasny komunikat cz?sto podnoszony przez olszty?skie ?rodowisko rowerowe. W strukturze urz?du brakowa?o bowiem praktyka, kt�ry upomina?by si? o dobro mieszka?c�w zainteresowanych jazd? na rowerze. W mechanizmie decyzyjnym byli tylko drogowcy, kt�rzy przyznawali, ?e ta tematyka jest im obca, a tak?e urz?dnicy innych wydzia?�w, od kt�rych trudno by?o wymaga? wiedzy i do?wiadcze? na ten temat.

Z perspektywy prawie dw�ch lat oceniam, ?e moja praca w urz?dzie ma sens.

Bardzo ceni? zaanga?owanie wielu wsp�?pracownik�w, kt�rzy wydaj? si? wreszcie przekonani do konieczno?ci wprowadzania pro-rowerowych zmian w Olsztynie.

W ostatnim czasie pojawi?o si? np. kilka rozwi?za?, stosowanych ju? w Polsce, a do kt�rych u nas podchodzono z du?? rezerw?.

�

- To jak, na t? chwil?, wygl?da infrastruktura rowerowa w Olsztynie? Du?o zosta?o do zrobienia?

- Powiedzia?bym, ?e wiele mamy do zrobienia, ale jako ca?y kraj.

Je?li chodzi o Olsztyn, to zmiany chyba wida? go?ym okiem. Wystarczy nie by? w Olsztynie przez dwa � trzy lata, aby to zauwa?y?. Kiedy ludzie wracaj?, to m�wi?, ?e te zmiany zachodz?. My, mieszkaj?cy tu na co dzie?, oczywi?cie najpierw dostrzegamy to, co jest jeszcze do zrobienia. W pierwszej chwili zwracamy uwag? na uchybienia, b??dy, kt�re mog? wydawa? si? wr?cz zamierzonymi z?o?liwo?ciami. A tymczasem wynikaj? one z powolnego przyswajania i stosowania nowych przepis�w, ograniczonej otwarto?ci na rozwi?zania dobrze funkcjonuj?ce w innych miastach oraz z obawy, jak to sprawdzi si? u nas.

Je?li chodzi o aktualn? sytuacj? w Olsztynie, to z przekor? m�g?bym powiedzie?, ?e jeste?my na czwartym miejscu w kraju. Jesieni? 2012 roku magazyn �Rowertour� stworzy? ranking, w kt�rym uplasowali?my si? w?a?nie na czwartej pozycji. Po dok?adnej analizie wynik�w okaza?o si?, ?e jeste?my silni s?abo?ci? wi?kszych miast, kt�re nie do ko?ca �przy?o?y?y si?� do udzia?u w tym rankingu i nie dostarczy?y organizatorom kompletu wyczerpuj?cych danych. U nas, na potrzeby tego zestawiania stworzy?em np. dok?adn? inwentaryzacj? infrastruktury rowerowej w Olsztynie, kt�rej do tej pory nie by?o. Metr po metrze przejecha?em, zmierzy?em i udokumentowa?em olszty?sk? sie? dr�g rowerowych. Dzi?ki temu mamy aktualn? baz? danych.

�

- Infrastruktura rowerowa poprawia si?, coraz wi?cej os�b wsiada na rowery. Odnosz? jednak wra?enie, ?e tak jak istniej? tzw. niedzielni kierowcy, tak istniej? niedzielni rowerzy?ci. Nie wszyscy s? przygotowani do jazdy na rowerze i powsta?y skonfliktowane grupy zmotoryzowani (cz?sto nawet piesi) kontra rowerzy?ci.

- Tutaj chodzi przede wszystkim o rozwi?zania systemowe w dziedzinie edukacji.

To, co si? dzieje wok�? np. wychowania komunikacyjnego, i nie boj? si? tego s?owa, mo?na nazwa? kpin?.

To pojedyncze godziny lekcyjne w ci?gu roku, kt�re maj? przygotowa? dzieci i m?odzie? do tak odpowiedzialnej i potencjalnie ryzykownej roli, jak? jest uczestnictwo w ruchu drogowym. Pojawiamy si? tam ju? jako piesi, potem rowerzy?ci, motorowerzy?ci, a nast?pnie kierowcy.

To, co si? robi wok�? karty rowerowej, to zazwyczaj r�wnie? tylko dzia?ania pozorowane. System przygotowany jest do wydawania tego dokumentu, ale nie idzie to w parze z przekazywaniem rzetelnej wiedzy na temat obowi?zuj?cych przepis�w ani praktycznych umiej?tno?ci jazdy na rowerze np. w rzeczywistym ruchu ulicznym.

�

- Ale na edukacj? rodzic�w, kt�rzy id? ?rodkiem drogi rowerowej z w�zkiem, jest ju? za p�?no w tym kszta?cie. Szko?? dawno sko?czyli.

- Mamy policj? i inne s?u?by, kt�re opr�cz egzekwowania prawa powinny te? dzia?a? prewencyjnie.

?miem twierdzi?, i mam na to przyk?ady, ?e sprawy bezpiecze?stwa ruchu drogowego s? jednak traktowane bardzo powierzchownie.

Bo czym s? dzia?ania polegaj?ce jedynie na rozdawaniu kamizelek odblaskowych czy promowaniu kask�w? S? to przecie? elementy w og�le nie uj?te w przepisach. ?adne statystyki nie wskazuj? przecie?, ?e brak tych �gad?et�w� przyczynia si? do wzrostu zagro?enia czy ci??ko?ci zdarze? z udzia?em rowerzyst�w. Tymczasem nie funkcjonuje np. solidne kontrolowanie obowi?zkowego o?wietlenia rower�w, a przecie? przepisy wyra?nie wskazuj? takie wyposa?enie. Jest z tym coraz lepiej, ale spotyka si? jeszcze ca?kiem sporo lekkomy?lnych rowerzyst�w, kt�rzy nie potrafi? przepisowo o?wietli? swojego pojazdu.

Wszyscy widzimy codziennie wiele og�lnopolskich kampanii spo?ecznych, promuj?cych najprzer�?niejsze inicjatywy. Wed?ug mnie wci?? za ma?o jednak poruszanych jest zagadnie?� bezpiecze?stwa ruchu drogowego, gdzie w efekcie ryzykanctwa, pewno?ci siebie czy po prostu g?upoty wielu ludzi ginie lub dotyka ich niepe?nosprawno??. W dodatku to s? olbrzymie koszty dla nas wszystkich! Oko?o 2% krajowego PKB jest przeznaczane na likwidacj? skutk�w wypadk�w drogowych! Wi?kszo?? tych wypadk�w bierze si? z szale?stwa na polskich kierowc�w�

�

- Podpadniesz im teraz.

- Ale takie s? realia, trzeba o tym m�wi? otwarcie i nie zwa?am na, by? mo?e, krytyczny odbi�r moich s?�w. Oczywi?cie nie mam na my?li wszystkich kierowc�w. Chodzi mi przede wszystkim o amator�w � kierowc�w prywatnych aut, a nie o zawodowych szofer�w. Nale?y o tym m�wi?, bo to wa?ne problemy.

Chyba nigdzie w Europie nie ma tak powszechnego przyzwolenia na drastyczne ?amanie przepis�w ruchu drogowego, jak u nas.

Wida? to w statystykach. W skali ca?ej Europy jeste?my na wstydliwym pierwszym miejscu w liczbie zabijanych na drogach pieszych i rowerzyst�w. Co wi?cej, ginie ich cztery razy wi?cej ni? wynosi ?rednia europejska.

Ten wynik nie bierze si? z nieodpowiedzialno?ci rowerzyst�w, bo polskie statystyki policyjne jasno wskazuj?, ?e wi?kszo?? wypadk�w powoduj? kierowcy, a nie rowerzy?ci czy piesi.

Niemal ka?dy kierowca chce porusza? si? szybko i sprawnie swoimi prywatnym samochodem, nie bacz?c na innych uczestnik�w ruchu drogowego. Ale je?li uczciwie spojrzymy na liczb? mieszka?c�w Olsztyna, to tak naprawd? osoby posiadaj?ce auto, s? w mniejszo?ci.

I tu widz? prawdziwy problem- jest nim utrzymywanie z?ych proporcji przy planowaniu i rozdziale przestrzeni publicznej.

Do tego istnieje w nas zbytnia pob?a?liwo?? dla nadmiernego korzystania z prywatnych aut. Rozumiem osoby, dla kt�rych samoch�d jest np. codziennym narz?dziem pracy, ale ci??ko mi poj?? post?powanie tych, kt�rych u?ytkowanie w?asnego auta ogranicza si? codziennie jedynie do kilku kilometr�w przeja?d?ki i przestawiania go z parkingu pod blokiem na parking w miejscu pracy. Nie chc? by? ?le zrozumiany, bo ka?dy ma do tego prawo, ale ka?dy taki wyb�r niesie za sob? odpowiedzialno?? � za bezpiecze?stwo innych, za jako?? przestrzeni miejskiej, za zdrowie innych, ale tak?e za w?asn? sprawno?? fizyczn? i zawarto?? naszego portfela.

�

- Odstajemy od Europy w rozwi?zaniach drogowych dla rowerzyst�w, w kulturze poruszania si? po drodze.

- Nie ma por�wnania. W Europie ruch rowerowy ma zas?u?ony priorytet wobec innych pojazd�w.

W Polsce wci?? pokutuje przekonanie, ?e pierwszorz?dn? potrzeb? jest zwi?kszanie przepustowo?ci skrzy?owa? i umo?liwienie przemieszczania si? jak najwi?kszej ilo?ci pojazd�w.

Jednak zw?aszcza na terenach miejskich powinni?my zacz?? my?le? w kategoriach tworzenia mo?liwo?ci do przep?ywu jak najwi?kszej ilo?ci os�b, a nie sztuk pojazd�w. Kiedy wyobrazimy sobie t?um ludzi, kt�ry trzeba szybko, tanio i skutecznie przemie?ci? z miejsca na miejsce, to szybko przekonamy si?, ?e najlepszym rozwi?zaniem jest komunikacja publiczna, ruch pieszy i oczywi?cie ruch rowerowy. Przecie? cz?sto mamy do czynienia z tak? sytuacj?, ?e na pokonanie skrzy?owania czeka wi?cej pieszych na przej?ciu ni? kierowc�w w samochodach. W dodatku auta zajmuj? kilkadziesi?t �razy wi?cej miejsca ni? piesi. Warto wspomnie?, ?e statystycznie w Polsce, w Olsztynie jest podobnie, jednym samochodem podr�?uje 1,20 osoby.

Niestety wiele rodzin wci?? nie wyobra?a sobie posiadania �tylko� jednego samochodu.

Musi by? ich kilka. A potem rodz? si? problemy w postaci chocia?by powszechnego braku miejsc parkingowych.

To w?a?nie dlatego wci?? nie mamy podstaw, aby m�wi? np. o olszty?skim ?r�dmie?ciu jako przestrzeni przyjaznej ludziom. Za t? sytuacj? odpowiadamy wszyscy i na razie ta przestrze? wydaje si? by? nadmiernie podporz?dkowana samochodom.

�

- Wierzysz, ?e coraz wi?cej b?dzie korzysta?o z rower�w?

- Prowadzone s? na ten temat regularne badania.

78 proc. mieszka?c�w Olsztyna deklaruje, ?e je?li b?dzie mia?o tak? mo?liwo??, a infrastruktura b?dzie im przyjazna, to przesi?d? si? na rowery.

Oczywi?cie do tych deklaracji trzeba podej?? z rezerw?, ale nawet je?li u?amek tej liczby zacz??by si? w ten spos�b przemieszcza?, to od razu zobaczyliby?my r�?nic? w og�lnej sytuacji na olszty?skich drogach. Dowodem na pozytywne zmiany jest dla mnie m.in. sta?a wsp�?praca z kilkoma szko?ami podstawowymi, gdzie doje?d?anie rowerem na lekcje staje si? �normalno?ci?�, mod? i uznanym stylem ?ycia. Licz?, ?e ta tendencja przeniesie si? tak?e na inne grupy i wkr�tce obejmie wi?kszo?? Olsztynian.